Babam Ali Rıza Efendi kereste tüccarlığı yaptığı için, Selanik dışında
çalışıyormuş. O zamanlar anneme Üftade adında siyahi bir kadını
yardımcı olarak tutmuş. Daha sonra ben dünyaya gelmişim. İki ay
sonra Üftade'nin bir yeğeni doğmuş. Adını Halit koymuşlar. Yaşımız
gelince bizi Mahalle Mektebi'ne yazdırdılar ama ben bir süre sonra
oradan ayrılıp Şemsi Efendi Okulu'na geçiş yaptım. ( O zamanın
ilkokulu ) Halit ise, Mahalle Mektebi'ne devam etti.

Böylece aradan birkaç yıl geçti. Bir gün Halit yanıma gelerek, efendi
ve köle kelimelerinin anlamını sordu. Ben, insanların köle olarak
kullanılamayacağını ve her insanın bir başkasının değil, sadece
kendisinin efendisi olabileceğini söyledim.

Bunun üzerine Halit, sen gel bunları arkadaşlara anlat. Tenim siyah
olduğu için, kendilerinin efendi, benim ise, köle olduğumu
söylüyorlar, dedi.

Hangi arkadaşların Halit, sınıf arkadaşların mı? diye sordum.

Evet, sınıf arkadaşlarım, dedi.

Bak Halit, dedim, yarın bizim öğretmen izinli, okula gitmeyeceğim.
Sınıfınıza gelir arkadaşlarınla konuşurum. Olur mu?

Halit, olur, dedi.

Ertesi gün Mahalle Mektebi'ne gittiğimde Halit'in ikinci dersten sonra
ortadan kaybolduğunu öğrendim. Çok aradık Halit'i bulamadık. Ancak
akşamüstü eve geldi. Anlattığına göre, köle olmasını ve her
dediklerini yapmasını isteyen arkadaşlarından kurtulmak için,
mektepten kaçmış ve Selanik dışına çıkmış. Daha sonra benim
dediklerimi hatırlamış ve kendisinin efendisi olduğu için, geri gelmiş.

Halit'e arkadaşlarıyla konuştuğumu ve efendi, köle gibisinden iki
kelimeyi bir daha kullanmayacakları sözünü aldığımı söyledim.

Halit bir daha Mahalle Mektebi'ne gitmedi. Annesi onu Şemsi
Efendi'nin laik okuluna yazdırdı. Halit bizim sınıfa geldi. Fikirler ve
düşünceler hür, kelepçe yok. Herkes kendi fikrinin efendisi, köle yok.

Aradan günler geçtikçe Halit bir açıldı. Durgun, düşünceli Halit gitti,
neşeli, hareketli Halit geldi. Derslerine çok çalıştı. Mahalle Mektebi'ne
giderken sınıfın en tembeli Halit, Şemsi Efendi Okulu'nda sınıfın
çalışkanları arasına girmeyi başardı.